„Jak miła, Panie, jest świątynia Twoja”

Z kalendarza  liturgicznego Archidiecezji Warmińskiej:

25 września W Bazylice Archikatedralnej - uroczystość rocznicy poświęcenia katedry we Fromborku.     W pozostałych kościołach Archidiecezji – święto rocznicy poświęcenia katedry we  Fromborku.

O „urodzinach” kościoła
   
W ciągu roku są dwa dni, szczególnie ważne dla każdej świątyni: dzień jej patrona i dzień rocznicy jej poświęcenia. Pierwszy z nich jest jakby odpowiednikiem naszych imienin. Powszechnie jest obchodzony jako parafialny odpust. Drugi jest analogią do wspomnienia dnia przyjęcia sakramentu chrztu  – w duchowym sensie, naszych urodzin.
   
Przez chrzest staliśmy się nowym stworzeniem, dzieckiem Bożym, świątynią Ducha Świętego, oraz zostaliśmy włączeni do wspólnoty Kościoła – Mistycznego Ciała Jezusa Chrystusa. Takim wydarzeniem dla kościoła jest jego poświęcenie (dedykacja), kiedy podczas uroczystego obrzędu zostaje oddany na własność Bogu  i również staje się czymś nowym – nie zwykłym budynkiem, ale ziemią świętą, miejscem wyjątkowego spotkania z Bogiem, miejscem, gdzie sprawowana jest Eucharystia, znakiem żywego Kościoła i obrazem Niebieskiego Jeruzalem.
   
Już od wczesnych wieków chrześcijaństwa, obchodzono uroczyście rocznicę poświęcenia własnego kościoła. Było to jedno z ważniejszych świąt w kalendarzu liturgicznym.  Obecnie również ma rangę uroczystości (odpowiednik dawnego święta I klasy).
   
Teksty liturgiczne w tym dniu kierują uwagę wiernych na ważną tajemnicę. Z jednej strony, Kościół chce wyrazić swoją wdzięczność za tę świątynię, która została przez jego wiernych i dla jego wiernych zbudowana. Z drugiej strony, chce nam przypomnieć, że to my jesteśmy świątynią, żywym domem Bożym, że podobnie jak z poszczególnych kamieni czy cegieł składa się budowla gmachu kościoła, tak i z wiernych składa się Chrystusowy Kościół.  Każdy z nas jest niepowtarzalną cegiełką w tej Bożej misternej konstrukcji. I to serce każdego z nas jest tym miejscem, w którym chce zamieszkać  Bóg.
   
Tak jak cały Kościół Powszechny, co roku, obchodzi święto rocznicy poświęcenia Bazyliki Laterańskiej, która jest kościołem katedralnym papieża – Matką i Głową  wszystkich kościołów Miasta i Świata, tak każdy Kościół lokalny, co roku, obchodzi  święto rocznicy poświęcenia swojej katedry – Matki i Głowy kościołów swojej diecezji. Jest to święto jedności Kościoła lokalnego.
   
W Archidiecezji Warmińskiej katedrą – Matką wszystkich warmińskich kościołów, jest Katedra Fromborska, i to rocznicę jej  poświęcenia obchodzimy każdego roku, w całej diecezji.

Spacer do przeszłości
   
W przypadku wielkich założeń, a takim właśnie jest fromborska katedra, poświęcano najpierw część kościoła, zwykle prezbiterium, aby jak najszybciej udostępnić go do kultu,  a następnie budowano dalszą część. Po zakończeniu całej budowy następowało  poświęcenie dobudowanej części.
   
Prezbiterium katedry fromborskiej zostało uroczyście poświęcone Bogu (po dawnemu konsekrowane) przez biskupa Hermana z Pragi, w roku 1342.  Mówi o tym, zachowana szczęśliwie do dzisiaj, tablica konsekracyjna, którą możemy zobaczyć na południowej ścianie prezbiterium. Można ją porównać do naszej metryki chrztu. Podobno istnieje dokument wspominający o tym, że było to w ostatnią niedzielę kwietnia, czyli  28 kwietnia 1342 roku.
 
Na pewno, wkrótce, pojawiły się na ścianach prezbiterium katedry, w miejscach, które biskup namaścił świętym olejem podczas obrzędu dedykacji, cztery, namalowane na ścianach, zacheuszki – znaki konsekracyjne – krzyże apostolskie, jako Boża pieczęć potwierdzająca przekazanie kościoła na własność Bogu, a pod nimi świeczniki ze świecami, które, podobnie jak zapalamy świecę w rocznicę naszego chrztu, lub odnawiając przyrzeczenia chrzcielne w Wigilię Paschalną,  zapalano każdego roku w uroczystość rocznicy poświęcenia.
   
Budowę katedry ukończono w  roku 1388,  o czym mówi napis na fryzie w kruchcie zachodniej, i prawdopodobnie wtedy biskup Henryk Sorbom poświęcił całość. Nie wiadomo dokładnie kiedy. Może w niedzielę, 4 października? Wtedy, na ścianach korpusu katedry domalowano osiem pozostałych zacheuszków, i pod nimi umieszczono  świeczniki ze świecami.  Zacheuszki to tak ważne znaki, że podczas remontów, malowania na nowo ścian kościoła, zawsze maluje się je w tych samych miejscach –  miejscach namaszczenia przez biskupa w czasie obrzędu poświęcenia. W katedrze nadal możemy zobaczyć je na ścianach. Trwają przez wieki, umieszczone wysoko, często wręcz niewidoczne dla niezorientowanych oczu, jako znak poświęcenia katedry na wyłączną własność Bogu.


Obchody rocznicy poświęcenia katedry – mały rys historyczny dla ciekawych
   
Kiedy na początku obchodzono rocznicę poświęcenia katedry?  Czy data obchodów się zmieniła, gdy biskup Sorbom poświęcił całość? Czy zmieniła się po Soborze Trydenckim i wielkiej reformie kalendarza? Nie wiadomo...
   
Pierwszy ślad pojawia się w związku z odpowiedzią Świętej Kongregacji Obrzędów na list biskupa Adama Stanisława Grabowskiego.  Jest rok 1761. 
   
Cyt.
"Gdy biskupowi księciu warmińskiemu nasunęły się wątpliwości, prosił Świętą Kongregację Obrzędów, aby raczyła je łaskawie rozstrzygnąć. Chodzi o następujące wątpliwości:
   
   
To cenny tekst, gdyż wynika z niego, że rocznicę poświęcenia Katedry Warmińskiej obchodzono wówczas w pierwszą niedzielę października. 
 
   
Wynika z tego, że pomimo zawirowań wojennych, dzień rocznicy poświęcenia katedry cały czas był znany.
 
   
Kolejny znany zapis na ten temat pojawia się w "Officia Propria Dioecesis Warmiensis"  z 1882 roku,  gdzie w kalendarzu liturgicznym wyraźnie uwzględniona jest uroczystość rocznicy poświęcenia Katedry Warmińskiej.  Jest to święto ruchome, przypadające na pierwszą niedzielę października, uroczystość I klasy, obchodzone wraz z oktawą. Dokładnie tak samo jak kilka wieków wcześniej.


W dniach 7-9 października 1888 roku hucznie obchodzono 500-lecie ukończenia budowy katedry.  7 października była  właśnie  pierwsza niedziela października – niedziela rocznicy poświęcenia katedry. Idealny moment na świętowanie.
   
W przeciągu kolejnych 50 lat,  data świętowania rocznicy poświęcenia Katedry Warmińskiej się zmienia.  Najprawdopodobniej stało się to w związku z reformą kalendarza, przeprowadzoną przez papieża Piusa X (w 1911).  Widać wtedy ustalono nową datę uroczystości rocznicy poświęcenia Katedry Warmińskiej. Wskazuje na to fakt, że jubileusz 550-lecia ukończenia budowy katedry obchodzono 25 września 1938 roku. To też była niedziela, ale już nie pierwsza niedziela października, tylko ostatnia niedziela września. Niestety, przez zbieżność, nie wiadomo, czy było to nadal święto ruchome – obchodzone w czwartą (ostatnią?) niedzielę września, czy już stałe – 25 września. Być może nowa data pojawiła się w "Officia propria dioecesis Warmiensis ad normam kalendarii a S.R.C. revisi et approbati”  z 27 kwietnia 1914 roku.
   
Za to w "Directorium divini officii recitandi sacrique peragendi juxta kalendarium Dioecesis Varmiensis" z 1951 i z 1952 roku, wyraźnie jest już wskazana konkretna data –  25 września.
   
I tak jest do dzisiaj. 25 września obchodzi się rocznicę poświęcenia katedry we Fromborku jako święto w całej diecezji,  zaś w katedrze, jako uroczystość,  tradycyjnie przenoszoną na najbliższą niedzielę. 

Jak widać, na przestrzeni wieków, data świętowania rocznicy poświęcenia katedry we Fromborku, pod wpływem różnych okoliczności się zmieniała. Przez wiele wieków była świętem ruchomym, obchodzonym w pierwszą niedzielę października.  Sama data  nie jest tu  jednak najważniejsza. Dużo ważniejszy jest sam fakt poświęcenia – oddania Bogu świątyni na wyłączną własność. Dobrze jest, zapalić tego dnia świece pod zacheuszkami. Ich światło ma nam przypominać, że Bóg jest we wnętrzu swojego kościoła – tego materialnego, ale, przede wszystkim tego, którym my sami jesteśmy. 

Szczególne podziękowanie dla ks. Piotra Towarka za przetłumaczenie z łaciny cytowanego tekstu i ks. Mirosława Huleckiego, który się do tego przyczynił.